Nanumea i Fiti

NANUMEA I FITI - TALA OTE “PO O TEFOLAHA” MAI SUVA FITI 2009 -- Lipoti mai ia Feue Tipu

A fanau o Nanumea i Suva Fiti ne fakamanatu ne latou te “Po o Tefolaha” ite poo Ono tela kote poo 3 o Ianuali, 2009. Te Fakapotopotoga a Nanumea i Fiti e aofia iai latou kola e akoga i akoga maluga fakatahi mo latou kola e galue tumau i te fenua tena pela hoki mo latou ko noho tumau ikona. Ne fakatahi mai te tokoukega o fanau a Nanumea i Suva ki te po o latou.

Te kau akoga i Suva mai te USP ko Epu mo Kilateli mote kaiga o laua, Elika Pepeuga mo tena kaiga, Ioapa mo Patisepa mo la tama, Seiteu Tipu, Simon Manuella, Palemanogi Foutanu mo tena kaiga. Mai te Fiji Institute of Technology ko Eliuta Pepeuga mo tena kaiga, Tefiliga mo Luasi. Mai te Fiji School of Medicine ko Lafou mo Laupula Tekapu mo la tama, mo Selina Manuella. Mai Fulton College ko Keli Nakala mo tena kaiga.

I tafa o latou kona, ko fanau a Nanumea e galue i Suva e iai a Hauma Saaga (Fiji Police) mo tena kaiga, Talaua Finaunga (retired Maritime Officer) mo tena kaiga, Lily-Anne Homasi Feagai (AusAID), Fakavae Taomia (FSPI) mo tena kaiga, Malie Lototele (PIFS) mo tena kaiga, Kataloto Ponton mo Malcolm Ponton (European Delegation for the Pacific) mo tela tama tagata ko Fakaua Ponton (University student), Lilian Tine mo tena kaiga (Tuvalu High Commission), Satini Manuella (USP) mo tena kaiga, Feue Tipu (USP) mo tena kaiga. A Ane Teilauea ne malolo ki Nanumea ite tauhaga nei. A te lomatua ko Togae mo te toeaina ko Rev. Pepine Iosua ne tai fakalavelave.

Ne gali te fakafiafiaga o te Po o Tefolaha o Suva ite tauhaga ote 2008 me ne fakatahi atu kia latou te Toeaina o Nanufuti, ko Fili Homasi mo tena avaga ko Annie Homasi mote la mokopuna. E iai hoki he fanau Nanumea ne faimalaga mai mai Melepone, Ausitalia, ko Foster Maka mo tena avaga ko Velemata mo la tama tokolua ko Pelenise mo Maka. Ko he pulafia te Po o Tefolaha o Suva ite gali me kau atu latou taumatua e noho i Suva pela mo Lototele Lavega, Sualo mo Miliama, Sunita, Sunite, mo Maike Teuki mo mokopuna o latou.

Te polokalame – te kopi tenei e fakapiki atu i konei - ne kamata ite afa-ote-sefulu ite taeao o te po Ono tena. Ne kamata kite taualauga o igoa o kaiga. Ko latou kola ne fakamuli atu kite taimi ne maua ne latou te fakasalaga a te Takitaki o Polokalama ko Malie Lototole. Mai tua ote taualauga o igoa, me ko fepaki a Haumaefa mo Lolua I tahaoga a vasega kesekese: tamaliki foliki (akoga lasaga muamua), tamaliki tai matua (akoga lasaga lua/tolu). Kae ne takitaki a tahaoga kona ne hui ma feitu e lua. Mai Haumaefa ko Laupula kae mai Lolua ko Eliuta. A tahaoga ne fepaki ai latou kona ko te fakatau-polo kaukina a tamaliki, mo te polo fuamoa mo sipuni a tekau tai matua.

Te tahaoga fakaoti ne fepaki ai a Haumaefa mo Lolua kote “ano faka-Suva”. Mea nei he tahaoga fou ne faite ne Satini he toeaina tokatasi o Suva. E tai fano pela me he ano, kae foliga hoki pela me he volipolo. Te tulafono e tahi taua ite tahaoga tenei, e tau katoa loa te kau o te timu ke patele ki te poolo. Kae kote ano e fakaoga ko poolo voli. Te alovaka e paa faka-voli poolo. Ko kai e fai loa pela mote ano. I tahaoga konei e lavea kii te loto fakataufai o feitu pela loa mo mea e fai i uta i Naumea. E iai ne kaaiga ne mavaevae loa latou ki feitu o latou. E olo tagata i te feitu e tahi, kae ko fano te fafine i te sua feitu. Kae iai hoki ne kaiga ko maavae matua mo gatama. Ko lavea atu me koa olo ailoa ki feitu o latou, kae ko heai ne avaga i taimi penei. Ne gali kae poko-matagi a te kau tahao.

I tahaoga a tamaiki ko Lolua pela ne tata tena kai. Kae ite ano-faka-Suva, ne fano katoa Haumaefa mo ulu. Ne lelemutu te paaga muamua, pena hoki te tuakega fakalua. Ne logo a Lolua ne tui ne Haumaefa ite ano faka-Suva.

Ite sefulu-lua tuutonu, ne oti ai tahaoga kae fakahaga atu kite kaiga. Ne hele tahi te mea kai ote tuu-tonu. Ika mo niu, io me ne ne moa mo talo. I tafa o meakai paleni, e tapu katoa nisi meakai. Te mea inu ote tututonu kote vai. Ite tuutonu hoki ne asi ai a togiga o tagata mo fafine. Latou kola ne fakasala e fai ne lotou tuagane a sala a latou kite mako me he siva kae uhu loa tau fatele me he pehe.

E iai te kau ne fakasala. i fafine ko Pelise Malie, ko Lafou Laupula, mo Selina Manuella. Kae i tagata ko Elika, Foster, Feue, Fili mo Ioapo. E iai latou konei ne fakasala ki ice-cream kae te toega ne fakasala ko tuagane ke tuu o mako.

I te otiga o te kaiga ite tuutonu mea loa ko fai a fatele. E tahi te kau fatele, kae lua potukau mako – Haumaefa mo Lolua. Ne tafasili ite gali te faiga o fatele. A te unu o te kau a Haumaefa ne taki ne Lepeka Tipu mo Lilian Tine i loomatua, kae i tamafine, ko Selina mo Sei. Kae ko te kau a lolua ne takitaki mai ne Inia Taomia mo Fatiau Tine te unu o latou.    Program of the Day's Events in Suva